Zwalczanie obcych gatunków inwazyjnych. Projekty dofinansowane ze środków WFOŚiGW w Gdańsku

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku od początku swojej działalności dofinansowuje działania na rzecz poprawy stanu środowiska, zrównoważonego gospodarowania jego zasobami oraz związane z ochroną różnorodności biologicznej. Jednym z największych zagrożeń dla bioróżnorodności są gatunki obce inwazyjne. Wypierają one gatunki rodzime, zajmują ich przestrzeń do życia oraz wygrywają konkurencję o dostęp do pokarmu, światła i wody. Wśród dotowanych projektów, które mają na celu eliminację „niechcianych przybyszów” znajduje się usuwanie barszczu Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi Manden.). Barszcz Sosnowskiego to gatunek niebezpieczny dla przyrody, ale też człowieka. W gorące, słoneczne dni wytwarzane przez roślinę olejki eteryczne mogą spowodować groźne poparzenia.

9 lat temu z Gminą Kępice została zawarta pierwsza umowa dotycząca usuwania barszczu Sosnowskiego na terenie województwa pomorskiego. Zdobyte doświadczenia pokazały, że należy kontynuować podjęte działania, a przede wszystkim wypracować skuteczne metody, które pozwolą wyeliminować barszcz Sosnowskiego.

Fundusz nawiązał kontakt z dr. Lechem Krzysztofiakiem z Wigierskiego Parku Narodowego, który miał już doświadczenie w zwalczaniu tego gatunku. W wyniku współpracy została wypróbowana skuteczność wielu metod (w zależności od zajętej powierzchni, jej dostępności dla pracowników realizujących zadanie, zwarcia roślin oraz odległości od najbliższych zbiorników wodnych i cieków). Efektem tego była decyzja o opracowaniu studium wykonalności, które stanowiło załącznik do wniosku złożonego przez Gminę Kępice wspólnie z WFOŚiGW w Gdańsku do Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020. Wniosek otrzymał dofinansowanie i po podpisaniu umowy rozpoczęto prace. Bardzo ważnym elementem realizowanego projektu są działania informacyjne i edukacyjne . Ich celem jest zapobieganie rozprzestrzenianiu się tej groźnej rośliny oraz  zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom i turystom. Więcej informacji o realizowanym projekcie znajduje się tutaj.

WFOŚiGW w Gdańsku dofinansował także działania mające na celu ograniczenie występowania i dalszego rozprzestrzeniania się barszczu Sosnowskiego również na terenie gmin: Bytów, Czarne, Człuchów, Debrzno, Kartuzy, Kępice, Kobylnica, Przechlewo, Słupsk, Trąbki Wielkie.

Metody zwalczania barszczu Sosnowskiego dość szczegółowo zostały opisane w publikacji  Fundacji „Palący Problem – Heracleum”, opracowanej na zlecenie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska „Wytyczne dotyczące zwalczania barszczu Sosnowskiego (Heracleum sosnowskyi) i barszczu Mantegazziego (Heracleum mantegazzianum) na terenie Polski”. 

Rodzaj metody zależy od wielkości populacji, siedliska, czy dostępności terenu. Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że najlepsze efekty dają techniki kombinowane, polegające na połączeniu dwóch lub więcej metod, np. koszenie na zmianę ze sposobem chemicznym oraz podcinanie szyjki korzeniowej i usuwanie pojedynczych okazów. Zabieg wykonuje się poprzez punktową aplikację środka chemicznego na roślinę. Trzeba przy tym pamiętać, że zabronione jest stosowanie zabiegów chemicznych na terenach objętych ochroną przyrody, w gospodarstwach ekologicznych, jak również w pobliżu zbiorników i cieków wodnych. Koszenie nie eliminuje rośliny ze środowiska, natomiast zapobiega wytworzeniu nasion, a tym samym dalszemu rozprzestrzenianiu. Warunkiem jest jednak wielokrotne powtarzanie koszenia w trakcie sezonu wegetacyjnego, aby nie dopuścić do kwitnienia. Nasiona barszczu pozostawione w glebie zachowują zdolność do kiełkowania przez kilka lat!

Bardzo dobre efekty przynosi przecinanie szyjki korzeniowej ostrym szpadlem. Jest to zabieg rekomendowany przy pojedynczych osobnikach oraz małych płatach.

Nie tylko barszcz Sosnowskiego!

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku dofinansował także działania mające na celu ograniczenie występowania i eliminację ze środowiska innych obcych gatunków  inwazyjnych.

Beneficjentem środków przeznaczonych na zwalczanie rdestowca sachalińskiego oraz rdestowca ostrokończystego w Gdańsku była Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego. Fundacja zrealizowała również projekt na Cyplu Helskim, którego jednym z zadań było usunięcie róży pomarszczonej. Na terenie Zaborskiego Parku Krajobrazowego, przy jeziorze Charzykowskim, systematycznie usuwany jest niecierpek gruczołowaty. W nadleśnictwie Cewice prowadzone były działania mające na celu wyeliminowanie czeremchy amerykańskiej.

Gatunki inwazyjne wygrywają konkurencyjną walkę o zasoby siedliska z gatunkami rodzimymi. Dzięki takim cechom jak np. wytwarzanie dużej liczby nasion, szybki wzrost, duże rozmiary czy rozmnażanie za pomocą kłaczy, rośliny z gatunków inwazyjnych szybko zwiększają swój zasięg występowania. Z czasem potrafią opanować całe ekosystemy, co prowadzi do utraty cennych siedlisk i związanych z nimi gatunków.

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym