WFOŚiGW w Gdańsku – Mokradła a zmiany klimatu

2 lutego obchodzony jest Światowy Dzień Obszarów Wodno-Błotnych. Organizowany jest od 22 lat w rocznicę podpisania Konwencji Ramsarskiej – międzynarodowego porozumienia o ochronie obszarów wodno-błotnych. Konwencja parafowana została w 1971 roku w irańskim mieście Ramsar nad Morzem Kaspijskim. W tym roku tematem przewodnim obchodów jest ochrona mokradeł w kontekście walki ze zmianami klimatu.

Światowy Dzień Obszarów Wodno-Błotnych lub inaczej Dzień Mokradeł organizowany jest w prawie 100 krajach przez przyrodnicze organizacje pozarządowe i agencje rządowe. W Polsce m. in. przez parki narodowe, regionalne zarządy gospodarki wodnej, NFOŚiGW, uczelnie wyższe i organizacje pozarządowe. Odbywają się konferencje, wycieczki edukacyjne, konkursy, wykłady, warsztaty i pokazy filmów. Celem tych wszystkich działań jest podniesienie świadomości społecznej na temat ekologicznej i gospodarczej roli obszarów wodno-błotnych oraz ich ochrony i konieczności zrównoważonego użytkowania.

Do obszarów wodno-błotnych zalicza się błota, torfowiska, bagna, zbiorniki wodne (sztuczne i naturalne), wody morskie. Konwencja uznaje te tereny oraz gatunki fauny i flory, żyjące w tym środowisku, za światowe bogactwo, którego strata będzie niepowetowana. Wśród obszarów chronionych wpisanych na listę Ramsar w województwie pomorskim znajdują się m.in. Słowiński Park Narodowy oraz Ujście Wisły (rezerwaty Ptasi Raj i Mewia Łacha wraz z piaszczystymi łachami i otaczającym je wodami Zatoki Gdańskiej).

Obszary wodno–błotne należą do niewielu ekosystemów, które przetrwały do naszych czasów, zachowując elementy pierwotnej przyrody. Od istnienia mokradeł zależy los wielu rzadkich i zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt.

Obszary wodno-błotne, głównie torfowiska, magazynują olbrzymie ilości wody. W czasie powodzi chłoną wodę, zaś oddają ją w czasie suszy. Zapobiegają erozji i degradacji gleb. Mokradła są również naturalnymi filtrami, które redukują zanieczyszczenia z opadów atmosferycznych, wód powierzchniowych i podziemnych. Przyczyniają się do ograniczania efektu cieplarnianego: pochłaniają dwutlenek węgla, ograniczają powodzie, łagodzą skutki suszy i ograniczają wezbrania sztormowe i chronią wybrzeża.

Mokradła to ekosystemy zagrożone. W XX wieku zanikła lub została zdegradowana ponad połowa obszarów wodno- błotnych na świecie. Główną przyczyną ich niszczenia jest eksploatacyjne podejście społeczeństw do gospodarowania zasobami przyrody, niezadowalający stopień przestrzegania przepisów ochrony środowiska, ale również niski stan świadomości ekologicznej społeczeństw, które często traktują te obszary jak nieużytki.

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku dofinansowuje zadania zmierzające do ochrony obszarów wodno-błotnych.

W ramach tych działań, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Gdańsku realizowała projekt polegający na remoncie zastawek w rezerwatach przyrody „Kurze Grzędy” i „Staniszewskie Błoto”. Naprawionych zostało 38 ścianek drewnianych piętrzących wodę na rowach. WFOŚiGW w Gdańsku dofinansował również  działania mające na celu renaturyzację, poprawę warunków siedliskowych lub ukierunkowanie ruchu turystycznego na terenie wielu rezerwatów, między innymi „Zaleskie Bagna”, „Łebskie Bagno”, „Czarne Bagno” „Bagna Izbickie”, „Bielawa”, „Gogolewko”.

Obecnie realizowany przez WFOŚiGW w Gdańsku i RDOŚ, ze środków RPO WP, projekt „Ochrona bioróżnorodności rezerwatów przyrody Pomorza” także skupia się na ochronie mokradeł. Rezerwat „Mechowiska Sulęczyńskie” chroni jedno z najlepiej zachowanych torfowisk alkalicznych w Polsce. Jest to miejsce o wybitnych walorach przyrodniczych, z bardzo dobrze zachowaną i zróżnicowaną szatą roślinną. Rezerwat przyrody „Bagno Stawek” również chroni torfowisko alkaliczne. Projekt zakłada wykaszanie mechowiska, usuwanie ekspansywnych gatunków drzew i krzewów. Z kolei w „Bocheńskim Błocie” działaniami ochronnymi objęte zostało torfowisko przejściowe. Zagrożeniem jest trzcina, która pogarsza warunki siedliskowe i stwarza nadmierną konkurencję dla cennych roślin torfowiskowych. Prace polegające na koszeniu trzciny i wyniesieniu biomasy prowadzone są również w rezerwacie „Słone Łąki”, który powstał w celu zachowania łąk halofilnych (słonaw). Na jego terenie znajduje się wiele cennych gatunków roślin – halofitów, występujących w zasięgu oddziaływania słonych wód morskich.

Od wielu lat ze środków WFOŚiGW w Gdańsku, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków realizuje  program odtwarzania słonaw nadmorskich i wilgotnych łąk w rezerwacie przyrody Beka. W jego ramach prowadzony jest ekstensywny wypas krów i koszenie. Dzięki tym działaniom udało się zahamować i ograniczyć ekspansję trzciny zarastającej rezerwat.  Obecnie projekt jest dofinansowany ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego, a w jego realizację włączyli się Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego i WFOŚiGW w Gdańsku.