NFOŚiGW: Wsparcie na wdrażanie innowacyjnych rozwiązań technicznych w ciepłownictwie

W siedzibie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki odbyła się konferencja pod hasłem: „Systemy ciepłownicze współpracujące z odnawialnymi źródłami energii i magazynami ciepła”. Wydarzenie, którego współorganizatorem był Instytut Energetyki Odnawialnej (IEO), zapoczątkowało prace nad nowymi, pilotażowymi projektami priorytetowymi NFOŚiGW w tym zakresie.

W konferencji (zorganizowanej 17 stycznia 2018 r.) wzięło udział prawie 130 osób. Byli to reprezentanci urzędów centralnych, przedsiębiorstw energetyki cieplnej, spółdzielni mieszkaniowych, firm energetycznych, producentów urządzeń OZE, samorządów, instytutów i uczelni, biur projektowych, a także grupa dziennikarzy. Konferencję otworzył i prowadził Zbigniew Kamieński – doradca Prezesa Zarządu NFOŚiGW. We wprowadzeniu moderator przedstawił problematykę i program spotkania, które w swoich założeniach ma rozpocząć prace na pilotażowym projektem priorytetowym NFOŚiGW, który będzie wspierał wdrażanie w ciepłownictwie innowacyjnych i inteligentnych technik, w tym stosowanie odnawialnych źródeł energii (OZE) i magazynów ciepła. Rozwój nowoczesnego ciepłownictwa jest bowiem optymalnym i systemowym działaniem na rzecz poprawy jakości powietrza.

W pierwszej części konferencji uczestnicy wysłuchali trzech wystąpień.

Prezentację pn. Systemy ciepłownicze współpracujące z odnawialnymi źródłami energii i magazynami ciepła przedstawił Grzegorz Wiśniewski, Prezes Zarządu IEO. W swojej wypowiedzi mówca określił przesłanki wykorzystania OZE w ciepłownictwie wynikające z realizowanego przez IEO projektu Solar District Heating (SDH), wyzwania środowiskowe i technologiczne oraz możliwości biznesowe dla inteligentnego ciepłownictwa 4.0, potencjał wykorzystania OZE w polskich przedsiębiorstwach ciepłowniczych wraz ze scenariuszem rozwoju „zielonego” ciepła do 2030 r. Przedstawił też wstępną analizę ekonomiczną zastosowania OZE w polskich systemach ciepłowniczych.

Prezes Grzegorz Wiśniewski podkreślił rolę ciepła systemowego w walce ze smogiem i przy redukcji CO₂ oraz możliwości świadczenia „usług antysmogowych”, wymienił także zalety słonecznych systemów ciepłowniczych i innych OZE. Stwierdził, że koszty ciepła z OZE (poza biomasą) są stałe i całkowicie przewidywalne przez kolejne 20 lat.

Następnie prezentację pn. Realizacja inwestycji w przedsiębiorstwach energetyki cieplnej w połączeniu z odnawialnymi źródłami energii i magazynami ciepła – przykład duński przedstawił Per Kristensen z Plan Energii (Dania). W swojej wypowiedzi prelegent pokazał na wybranych przykładach (głównie okręgu Braedstrup) historię założeń rozwojowych ciepłownictwa w Danii, ramy prawne, przykłady własności i organizacji, sposoby finansowania ciepłownictwa oraz zamierzenia rozwojowe. Gość z Danii pokazał charakterystykę przechodzenia w okręgu Braedstrup systemu ciepłowniczego od 1 do 4 generacji. Mówca pokazał dostęp do nowych dokumentów w języku polskim, które zostały wypracowane w ramach projektu Solar District Heating (SDH). Na wykresach i mapach zaprezentował rozwój wykorzystania w duńskim ciepłownictwie energetyki słonecznej oraz fotowoltaicznej – do końca 2018 r. ma to być 129 instalacji zlokalizowanych na powierzchni 1.322.000 m².

Z kolei prezentację pn. Sezonowe magazynowanie ciepła dla słonecznych systemów ciepłowniczych zintegrowanych z rynkiem energii elektrycznej – europejskie ramy oraz szwedzkie przykłady przedstawił  Profesor Jan-Olof Dalenbäck  z Chalmers University of Technology oraz CIT Energy Management AB (Szwecja).

Swoją prezentację oparł również o dane uzyskane w ramach projektu Solar District Heating (SDH). Przedstawił charakterystyki i różnice rynków energii elektrycznej i cieplnej w Europie i Szwecji. Rynek energii elektrycznej u naszych północnych sąsiadów stanowią w dużej części hydroelektrownie; natomiast energia cieplna to w dużej części bioenergia (ścinki drewna i pellety). Gość ze Szwecji pokazał rozwiązania systemowe w okręgach Gothenburg (600 tys. mieszkańców, zapotrzebowanie na energię cieplną3,5 TWh) i Varberg 35 tys. mieszkańców, zapotrzebowanie na energię cieplną 140 GWh) oraz indywidualne rozwiązania z Austrii, Niemiec i Szwecji. Przedstawił również analizę SWOT dla instalacji solarnych.

Drugą część wydarzenia wypełniły wypowiedzi i dyskusje w panelach eksperckich. Pierwszy z nich pn. Wykorzystanie instalacji OZE i magazynów ciepła – nowe wyzwania dla przedsiębiorstw ciepłowniczych i spółdzielni mieszkaniowych prowadził Zbigniew Kamieński. Wzięli w nim udział: Wojciech Ignacok – Prezes Zarządu Geotermii Podhalańskiej S.A., Dariusz Marczewski – Prezes Zarządu Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej Sp. z o. o. w Płońsku, Konrad Nowak – Prezes Zarządu Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Olsztynie, Krzysztof Rodak – Prezes Zarządu Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej S.A. w Tarnowie, Jacek Szymczak – Prezes Zarządu Izby Gospodarczej Ciepłownictwo Polskie (IGCP), Tomasz Wilczak – Wiceprezes Zarządu ds. Technicznych PGNiG Termika S.A.

W wypowiedziach i dyskusji paneliści przedstawili swoje dotychczasowe osiągnięcia oraz realizowane i planowane prace w zakresie tytułowej problematyki konferencji oraz ustosunkowali się do propozycji NFOŚiGW ustanowienia programu pilotażowego dla innowacyjnych i inteligentnych technik zastosowań OZE oraz magazynów ciepła w systemach ciepłowniczych:

• Geotermia Podhalańska S.A. pracuje i wdraża projekty magazynowania i akumulacji ciepła oraz produkcji ciepła z silników gazowych.
• W Płońsku 80% dostarczanego ciepła pochodzi z OZE. Od 10 lat eksploatowany tu jest kocioł biomasowy (26 MW); pozwoliło to obniżyć emisję o 275 tys. ton CO₂
• Moc systemu ciepłowniczego w Olsztynie wynosi 300 MW. Realizują tam współspalanie biomasy z węglem. W 2019 r. zostanie uruchomiony kocioł na biomasę o 25 MW, który jest budowany z udziałem dofinansowania NFOŚiGW. Będzie realizowane wykorzystywanie instalacji solarnych indywidualnych odbiorców (zakup nadwyżek ciepła). Od 2019 r. rozpocznie się budowa instalacji kogeneracyjnej z udziałem paliw alternatywnych. Po jej uruchomieniu przedsiębiorstwo przekroczy pułap 50% uzyskiwania energii z OZE.
• Moc systemu ciepłowniczego MPEC S.A. w Tarnowie (spółki, której akcjonariuszem jest NFOŚiGW) wynosi 170 MW. Przedsiębiorstwo jest na etapie projektowania farmy solarnej, przedsięwzięcie jest realizowane z udziałem środków NFOŚiGW. Od 1990 r. spółka rozbudowuje i porządkuje system ciepłowniczy miasta; wybudowano m.in. instalację kogeneracyjną opartą na gazie. Prezes Krzysztof Rodak zalecał realizację strategii dostosowywania systemów ciepłowniczych do własnej specyfiki oraz faktycznego zapotrzebowania na ciepło. Sugerował ostrożność z wprowadzaniem OZE. W Tarnowie miks energetyczny będzie opierał się na gazie, węglu oraz odpadach pre RDF.
• Prezes Zarządu IGCP Jacek Szymczak potwierdził, że w Polsce ponad 85% systemów ciepłowniczych jest nieefektywnych, a ponad 75% ciepła jest produkowane z paliw kopalnych. Brak jest opracowanych systemowych warunków rozwoju sektora ciepłowniczego, stabilnej polityki rządu wobec branży, a tym samym stabilnego prawa, co zwiększa liczbę ryzyk (powinny być one ograniczone jedynie do ryzyka inwestycyjnego) oraz utrudnia i wydłuża decyzje inwestycyjne – jak np. racjonalne wprowadzanie OZE. IGCP zaproponowała rządowi opracowanie Programu pozyskiwania przez branżę środków publicznych (unijnych) dla projektów poprawiających efektywność energetyczną (mimo niespełniania warunków efektywnego systemu ciepłowniczego).
• Prezes Tomasz Wilczak zwrócił uwagę, że PGNiG Termika S.A. dostarcza ciepło do największego systemu ciepłowniczego w kraju, dystrybutorem ciepła jest VEOLIA S.A. W zakresie problematyki konferencji, PGNiG Termika S.A. odnotowuje już poważne osiągnięcia. Od roku działa zmodernizowany (na biomasę) kocioł OP 230; pracuje on w układzie hybrydowym 50 MW(e) / 110 MW(t) zużywając rocznie 300 tys. ton biomasy leśnej. Przy cenie energii cieplnej 20-23 zł/GJ produkcja jest „lekko” efektywna. Modernizacja kotła była realizowana przy dofinansowaniu z Norweskiego Mechanizmu Finansowego (NMF). Przedsiębiorstwo posiada akumulator ciepła o pojemności 30 tys. m³, w którym można zgromadzić 1600 MWh ciepła. Nowe technologie firma wprowadza również w pozyskanym od Jastrzębskiej Spółki Węglowej systemie ciepłowniczym w Jastrzębiu i okolicach. Wykorzystywany jest metan (70 mln m³ rocznie) z kopalń. PGNIG S.A. będzie również zagospodarowywało metan pozyskiwany ze złoża eksperymentalnego w Gilowicach w powiecie pszczyńskim.

Paneliści, w swoich wypowiedziach dotyczących propozycji NFOŚiGW stwierdzili, że jest to projekt, który może być szansą dla unowocześniania polskiego ciepłownictwa. Wdrażanie projektu musi być dostosowane do specyfiki i potrzeb potencjalnych beneficjentów. Prezes Jacek Szymczak zaakcentował, że w pierwszej kolejności konieczna jest polityka wobec sektora (określająca m.in. możliwe wsparcie dla kogeneracji, efektywności energetycznej w ciepłownictwie oraz odbiorców), a także odpowiednie miejsce sektora ciepłowniczego w przygotowywanej Polityce energetycznej Polski.

Drugi panel pn. Czy w Polsce jest rynek na inteligentne systemy ciepłownicze współpracujące z OZE, sezonowymi magazynami ciepła oraz z rynkiem energii elektrycznej? prowadził Grzegorz Wiśniewski. Wzięli w nim udział: Małgorzata Mika-Bryska – Dyrektor ds. regulacji i relacji publicznych, Veolia Energia Polska S.A., Roman Majnusz – Prezes Zarządu Energetyki Solarnej ENSOL Sp. z o.o., Andrzej Rubczyński – Dyrektor ds. Strategii Ciepłownictwa, Forum Energii, Profesor Tadeusz Skoczkowski – kierownik Zakładu Racjonalnego Wykorzystania Energii z Politechniki Warszawskiej oraz Witold Rożnowski – Dyrektor Centrum Badań i Rozwoju w Rafako S.A. Paneliści odpowiadali na pytanie zawarte w tytule panelu, a także na zagadnienie rozwijane przez moderatora.

• Dyrektor Małgorzata Mika-Byrska:

Oceniła, że wyznaczanie celów rozwoju ciepłownictwa (wypełniania zobowiązań regulacyjnych) jest konieczne. W przypadku odległych celów niezbędne będzie ustalanie tzw. kamieni milowych. Każda firma powinna wiedzieć, jak i gdzie plasować się na rynku. Dla ciepłowników, w celu utrzymania się i rozwijania swojej pozycji na rynku, najważniejsze jest wypełnianie (w zakresie dostaw ciepła i ciepłej wody użytkowej) wymogów ustawy o charakterystyce energetycznej budynków (ustawa z 2002 r. z nowelizacjami).

Potrzebna jest też strategia „głębokiej” termomodernizacji budynków z tzw. kamieniami milowymi oraz strategia rozwoju ciepłownictwa (którą szacuje na 14 mld zł). Wskazała konieczność określenia instrumentów, dzięki którym będzie możliwa realizacja strategii. Konieczne jest ujednolicenie systemów. Propozycja przygotowania prze NFOŚiGW programu pilotażowego wpisuje się w te prace. Panelistka podkreśliła, że rozwój ciepłownictwa to część transformacji energetyki. Veolia jest zainteresowana rozwojem swojej aktywności, czego będzie dokonywała z dużą liczbą partnerów. Wymieniła tu współpracę z Volkswagenem oraz geotermią w województwie wielkopolskim.

• Dyrektor Andrzej Rubczyński:

Scharakteryzował potrzeby oraz miks energetyczny ciepłownictwa oraz kierunki procesu jego dywersyfikacji. Zmniejszenie zakresu wytwarzania ciepła z węgla z dotychczasowych 85% do 25 % umożliwiłoby przeniesienie 16 mln ton węgla do elektroenergetyki. Technologia węglowa powinna być w ciepłownictwie zastępowana technologiami gazowymi oraz OZE. Jako optymalny miks dla ciepłownictwa określił: 1/3 węgiel, 1/3 gaz, 1/3 OZE. Zainteresowanych panelista odesłał do Raportu Forum Energii Transformacja ciepłownictwa 2030. Małe systemy ciepłownicze, który jest dostępny pod adresem: http://forum-energii.eu/pl/tematy/analizy/cieplownictwo2030.html.

• Prezes Roman Majnusz:

Podkreślił, że brak aktywności sektora ciepłowniczego we wdrażaniu OZE może zaowocować negatywnymi skutkami. Pokazał projekt Raciborskiej Spółdzielni Mieszkaniowej, która wdrażając własny system solarny odebrała firmie ciepłowniczej 4 MW(t) mocy. Obecnie w przygotowaniu jest wdrożenie drugiego projektu o podobnej wielkości. Mówca poparł rozwój magazynów ciepła. Stwierdził, że polski przemysł solarny może wyprodukować rocznie nawet ok. 300 tys.m² kolektorów. Zaprosił uczestników konferencji do Raciborza w celu zapoznania się z projektem RSM oraz wytwarzaniem paneli słonecznych.

• Dyrektor Witold Rożnowski:

Rafako S.A. jest przygotowane na wdrażanie nowoczesnych, spełniających unijne regulacje technik kotłowych w ciepłownictwie. Inżynierowie Centrum Badań i Rozwoju pracują wyprzedzająco w stosunku do przyszłych oczekiwań klientów. Wymienił tutaj: kotły dedykowane na biomasę (do 20 MW), rozwiązania poligeneracyjne dla ciepłownictwa oraz rozwiązania modułowe magazynów energii cieplnej. Mówca zapewnił, że w spółce są przygotowani „na wszystko”.

• Profesor Tadeusz Skoczkowski:

Rynek powinien rozwijać się w myśl zasady: „mała naprzód”. Zwrócił uwagę, że nowe technologie (OZE, magazyny ciepła) wprowadzamy w stary system ciepłowniczy odziedziczony po PRL. Również podkreślił konieczność dobrej strategii energetycznej, w której byłaby określona właściwa ranga dla ciepłownictwa i OZE. W związku z koniecznością zachowania dobrej jakości ciepła (np. wymogi ustawy o charakterystyce energetycznej budynków) oraz usprawnianiem przesyłu, ceny energii będą rosły. Ciepłownictwo jest rozproszone i znajduje się w znacznie gorszej sytuacji niż lobby wielkiej energetyki. Nie ma rozwiązań uniwersalnych. NFOŚiGW winien wspierać różne rozwiązania, a modele biznesowe powinny być określone przez rząd i regulatora. Zastępowanie węgla przez gaz i OZE poprawi jakość powietrza. Należy rozwijać ciepłownictwa z biomasą, ale konieczne są uregulowania tworzące stabilny rynek biomasy.

W trakcie spotkania w siedzibie NFOŚiGW jego uczestnicy zgłosili różne propozycje szczegółowe, które zostaną przez Narodowy Fundusz przeanalizowane. Podsumowując konferencję, Zbigniew Kamieński stwierdził, że rozwiązanie proponowane przez NFOŚiGW jest warte uwagi i realizacji. Wątpliwości i początkowa ostrożność nie podważyły jej merytorycznej wartości, a propozycja ta jest szansą, a nie zagrożeniem – ma bowiem na celu doskonalenie systemu ciepłowniczego w Polsce.

Prezes Zarządu NFOŚiGW dr inż. Kazimierz Kujda podziękował uczestnikom, organizatorom oraz panelistom za aktywny udział w konferencji. Podkreślił, że w ramach posiadanych środków unijnych NFOŚiGW może przygotować i zrealizować serię projektów pilotażowych rozwijających polskie ciepłownictwo.

Eksperckie prezentacje ze spotkania udostępniono na stronie NFOŚiGW:

http://nfosigw.gov.pl/o-nfosigw/aktualnosci/art,1167,nfosigw-wesprze-wdrazanie-innowacyjnych-rozwiazan-technicznych-w-cieplownictwie.html