WFOŚiGW w Gdańsku: Mokradła ostoją przyrody. Chrońmy je!

Mokradła to nie tylko podmokłe tereny, to także m.in. obszary wód śródlądowych czy płytki pas wód morskich, znajdujących się przy brzegu. To ekosystemy zagrożone. W XX wieku zanikła lub zdegradowana została ponad połowa tych obszarów na świecie. Tereny te oraz żyjące w nich gatunki uznawane są za światowe bogactwo. Ich strata byłaby nie do odrobienia – od istnienia mokradeł zależy los wielu rzadkich i zagrożonych wyginięciem roślin oraz zwierząt.

– Dlaczego mokradła niszczeją? Główną przyczyną jest podejście człowieka do przyrody, a raczej złe gospodarowanie jej zasobami: odwadnianie, osuszanie, wydobywanie torfu. Nie bez znaczenia jest też niski poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa. Często mokradła traktowane są jako nieużytki. Do pogorszenia ich stanu przyczyniają się również zanieczyszczenia, inwazyjne gatunki obce i zmiany klimatyczne – wyjaśnia Teresa Jakubowska, zastępca prezesa Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku.  

2 lutego przypada Światowy Dzień Obszarów Wodno-Błotnych. Ma zwrócić uwagę na problem mokradeł. W tym roku obchodzony jest pod hasłem „Mokradła i woda”. Data jest nieprzypadkowa, ponieważ to rocznica podpisania Konwencji o obszarach wodno-błotnych.

Konwencja, zwana Konwencją Ramsarską, to międzynarodowe porozumienie, które zostało parafowane w 1971 roku w irańskim mieście Ramsar nad Morzem Kaspijskim. Dotychczas traktat ratyfikowało 171 państw, w tym Polska. Sygnatariusze wyznaczyli 2 372 obszary wodno-błotne o międzynarodowym znaczeniu. Wśród nich jest 19 polskich terytoriów, w tym m.in. Ujście Wisły i Słowiński Park Narodowy.

O mokradłach

Do obszarów wodno-błotnych zaliczamy błota, torfowiska, bagna, zbiorniki wodne (sztuczne i naturalne), słonawy oraz wody morskie, których głębokość podczas odpływu nie przekracza sześciu metrów.

Znaczną część mokradeł stanowią torfowiska. Jeżeli nie są zdegradowane, pełnią bardzo ważną rolę retencyjną. Chłoną wodę, kiedy jest jej pod dostatkiem, oddają ją, gdy trwa susza. Akumulują również duże ilości węgla i tym samym przyczyniają się do ograniczania efektu cieplarnianego. Mokradła zapobiegają erozji i degradacji gleb. Są naturalnymi filtrami, które redukują zanieczyszczenia z opadów atmosferycznych, wód powierzchniowych i podziemnych.

Obszary wodno-błotne na Pomorzu

W województwie pomorskim możemy spotkać liczne jeziora, bagna i torfowiska. Wiele z nich zostało objętych różnymi formami ochrony, takimi jak park narodowy (Słowiński Park Narodowy, Park Narodowy Bory Tucholskie), Obszary Natura 2000 (np. Bagna Izbickie i Bytowskie Jeziora Lobeliowe), rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe.

Rezerwaty przyrody chroniące mokradła to np.: torfowiska wysokie Bielawa, Bagna Izbickie i Kurze Grzędy, kompleks torfowisk alkaicznych Bagno Stawek, zaś łąki solniskowe występują w rezerwatach: Beka i Słone Łąki. Zarastające jezioro z zespołem roślin bagiennych znajduje się w Bocheńskim Błocie, a śródleśne jezioro dystroficzne z torfowiskiem wysokim i stanowiskami rzadkich roślin w rezerwacie Jezioro Turzycowe.

Rola WFOŚiGW w Gdańsku

WFOŚiGW w Gdańsku wspólnie z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Gdańsku realizuje projekt „Ochrona bioróżnorodności rezerwatów przyrody Pomorza”. W jego ramach prowadzimy m.in. czynną ochronę torfowisk. Naszym celem jest przywrócenie odpowiednich warunków hydrologicznych. Budowane są zastawki i zasypywane rowy melioracyjne, wykaszane są łąki i mechowiska, usuwane drzewa i krzewy, które „zabierają” wodę z torfowisk. W rezerwatach przyrody Dolina Kulawy, Bagno Stawek, Białogóra, Babnica zamontowane zostały piezometry, czyli urządzenia do badania poziomu wód gruntowych. Wyniki pomiarów pozwolą nam określić, jakie w przyszłości działania należy podjąć, aby zachować odpowiednie warunki hydrologiczne w rezerwatach i chronić przyrodę.

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Gdańsku, dzięki wsparciu WFOŚiGW,  zrealizowała także projekt polegający na remoncie zastawek w rezerwatach przyrody Kurze Grzędy i Staniszewskie Błoto. Naprawionych zostało 38 ścianek drewnianych piętrzących wodę na rowach.

Dofinansowaliśmy również  działania, które mają przywrócić naturalny stan siedlisk w wielu rezerwatach, m.in. Zaleskie Bagna, Łebskie Bagno, Czarne Bagno, Bagna Izbickie, Bielawa, Gogolewko.

Od wielu lat ze środków WFOŚiGW w Gdańsku Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków realizuje  program odtwarzania słonaw nadmorskich i wilgotnych łąk w rezerwacie przyrody Beka. Prowadzony jest tam ekstensywny wypas owiec i koszenie. Dzięki tym działaniom zahamowano i ograniczono ekspansję trzciny, która zarastała rezerwat.

WFOŚiGW w Gdańsku dofinansował również wydanie publikacji dotyczących mokradeł, np. „Problemy badań wody w XX i XXI wieku”, „Czyste jeziora Pomorza. Diagnoza”, „Atlas jezior Zaborskiego Parku Krajobrazowego”, „Jeziora lobeliowe w drugiej dekadzie XXI wieku”, „Jeziora województwa pomorskiego”, „Jeziora Kaszubskiego Parku Krajobrazowego”, „Przyroda rezerwatu Białogóra” oraz „Torfowiska województwa pomorskiego”.