Mokradła dla różnorodności biologicznej. Rola WFOŚiGW w Gdańsku

Obecnie WFOŚiGW w Gdańsku wspólnie z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Gdańsku realizuje projekt „Ochrona bioróżnorodności rezerwatów przyrody Pomorza”. W jego ramach prowadzona jest m.in. czynna ochrona torfowisk. Celem tych działań jest przywrócenie odpowiednich warunków hydrologicznych. Budowane są zastawki i zasypywane rowy melioracyjne, wykaszane łąki i mechowiska, usuwane drzewa i krzewy, które „zabierają” wodę z torfowisk. W rezerwatach przyrody „Dolina Kulawy”, „Bagno Stawek”, „Białogóra”, „Babnica” zamontowane zostały piezometry, czyli urządzenia do badania poziomu wód gruntowych. Wyniki pomiarów pozwolą określić, jakie działania należy podjąć, aby zachować odpowiednie warunki hydrologiczne w rezerwatach i chronić ich walory przyrodnicze.

Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Gdańsku realizowała także projekt polegający na remoncie zastawek w rezerwatach przyrody „Kurze Grzędy” i „Staniszewskie Błoto”. Naprawionych zostało 38 ścianek drewnianych piętrzących wodę na rowach. WFOŚiGW w Gdańsku dofinansował również  działania mające na celu renaturyzację, poprawę warunków siedliskowych lub ukierunkowanie ruchu turystycznego na terenie wielu rezerwatów, między innymi „Zaleskie Bagna”, „Łebskie Bagno”, „Czarne Bagno”, „Bagna Izbickie”, „Bielawa”, „Gogolewko”.

Od wielu lat ze środków WFOŚiGW w Gdańsku, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków realizuje  program odtwarzania słonaw nadmorskich i wilgotnych łąk w rezerwacie przyrody „Beka”. W jego ramach prowadzony jest ekstensywny wypas i koszenie. Dzięki tym działaniom udało się zahamować i ograniczyć ekspansję trzciny zarastającej rezerwat.

WFOŚiGW w Gdańsku dofinansował również wydanie wielu publikacji dotyczących mokradeł, np. „Problemy badań wody w XX i XXI wieku”, „Czyste jeziora Pomorza. Diagnoza”, „Atlas jezior Zaborskiego Parku Krajobrazowego”, „Jeziora lobeliowe w drugiej dekadzie XXI wieku”, „Jeziora województwa pomorskiego”, „Jeziora Kaszubskiego Parku Krajobrazowego”, „Przyroda rezerwatu Białogóra” oraz „Torfowiska województwa pomorskiego”. W przypadku braku ochrony, torfowiska zginą na naszych oczach i jest to ostatni moment, aby uratować liczne z nich. W przeciwnym razie kolejne pokolenia będą oglądać unikatową przyrodę tych ekosystemów jedynie na kartach publikacji lub w bankach genów – napisali we wstępie do „Torfowisk województwa pomorskiego” Ewa Romanow-Pękal i prof. Jacek Herbich.

O mokradłach

Do obszarów wodno-błotnych zalicza się błota, torfowiska, bagna, zbiorniki wodne (sztuczne i naturalne), słonawy oraz wody morskie, których głębokość podczas odpływu nie przekracza sześciu metrów.

Znaczną część mokradeł stanowią torfowiska. Jeżeli nie są zdegradowane, pełnią bardzo ważną rolę retencyjną. Chłoną wodę, kiedy jest jej pod dostatkiem, zaś oddają ją podczas suszy. Akumulują również duże ilości węgla i tym samym przyczyniają się do ograniczania efektu cieplarnianego. Mokradła zapobiegają też erozji i degradacji gleb. Są również naturalnymi filtrami, które redukują zanieczyszczenia z opadów atmosferycznych, wód powierzchniowych i podziemnych.

Mokradła to ekosystemy zagrożone. W XX wieku zanikła lub została zdegradowana ponad połowa obszarów wodno-błotnych na świecie. Główną przyczyną ich niszczenia jest eksploatacyjne podejście społeczeństw do gospodarowania zasobami przyrody: odwadnianie, osuszanie,  wydobywanie torfu. Znaczenie ma również niski stan świadomości ekologicznej społeczeństw, które często traktują te obszary jak nieużytki. Do pogorszenia stanu mokradeł przyczyniają się także zanieczyszczenia, inwazje gatunków obcych i zmiany klimatyczne.

Obszary wodno-błotne w województwie pomorskim

Województwo pomorskie jest regionem bogatym w jeziora, bagna i torfowiska. Wiele z nich zostało objętych różnymi formami ochrony, takimi jak park narodowy (Słowiński Park Narodowy, Park Narodowy „Bory Tucholskie”), Obszary Natura 2000 (np. Bagna Izbickie PLH 220001 i Bytowskie Jeziora Lobeliowe PLH 220005), rezerwaty przyrody,  parki krajobrazowe.

Rezerwaty przyrody chroniące mokradła to np.: torfowiska wysokie „Bielawa”, „Bagna Izbickie” i „Kurze Grzędy”, kompleks torfowisk alkaicznych „Bagno Stawek”, zaś łąki solniskowe występują w rezerwatach „Beka” i „Słone Łąki”. Zarastające jezioro z zespołem roślin bagiennych znajduje się w „Bocheńskim Błocie”, a śródleśne jezioro dystroficzne z torfowiskiem wysokim i stanowiskami rzadkich roślin w rezerwacie „Jezioro Turzycowe”.